فرایند تاب آوری – مدیر و موسس خانه تاب آوری: مفهوم تابآوری فقط به نتیجه موفقیت‌آمیزی که در مواجه با رویدادها بدست می‌آید، محدود نمی‌شود. در این مطلب به فرایند تاب آوری از منظر مدیر و موسس خانه تاب آوری ایرانیان می پردازیم.
فهرست عناوین مطلب
فرایند تاب آوری – مدیر و موسس خانه تاب آوری
فرایند تاب آوری و ابعاد و مولفه های گوناگون آن از منظر مدیر و موسس خانه تاب آوری
در زندگی بسیاری از افراد، حوادثی رخ می‌دهد که گاهی می‌توان از آن به عنوان یک رویداد زودگذر و یا در اندازه‌ای بزرگتر، بحرانی عظیم نام برد. اما چگونگی روبرو شدن با این حوادث نیازمند بسیاری از مولفهها می‌باشد. در واقع، گاهی یک حادثه‌ِی شاید نه چندان بزرگ برای فردی که به درستی نتواند با آن کنار بیاید، تبدیل به یک بحران می‌شود.
در هر صورت، هر حادثه‌ای می‌تواند بر روی افراد تاثیر مستقیمی داشته باشد. حال اینکه در چه موقعیتی باشیم و در چه حالتی با آنها روبرو شویم، موضوعی بسیار پراهمیت است. افراد همیشه با پدیده‌هایی مثلا از دست دادن یک فرد نزدیک، از دست دادن کار، بیماری‌های گوناگون، حوادث طبیعی مثل زلزله و سیل، و انواعی دیگر از مشکلات موجود در زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند. در چنین شرایطی، عکس‌العمل‌ها می‌تواند متفاوت باشد. یکی از این واکنش‌ها، اصطلاحا تابآوردن است.
فرایند تاب آوری – مدیر و موسس خانه تاب آوری
برای اینکه معنی لغوی تابآوری را به درستی شرح دهیم، می‌توانیم از کلمات مترادف آن شروع کنیم. به عنوان مثال کشی را در نظر بگیرید، میزان مقاومت این کش در برابر نیرویی که به آن وارد می‌شود، به قدرت ارتجاعی آن (elastic) بستگی دارد. اما ارتجاعی بودن به هیچ‌وجه به معنای بهبود یافتن و بدست‌آوردن نیروی اولیه نیست. علاوه بر این، می‌توانیم از واژه انعطاف (flexibility) به عنوان یکی دیگر از کلمات مترادف با تابآوردن نام ببریم. در حالی که این واژه به هر چیزی که قابلیت خم شدن داشته باشد، اطلاق می‌شود و می‌تواند خصوصیت‌های ارتجاع بودن و یا مقاومت را نداشته باشد.فرایند تاب آوری
تابآوری (resilience) که اولین بار توسط روانشناسی به نام امی ورنر استفاده شد، در واقع توانایی مواجه شدن با رویدادها و بحران‌ها، قبول و یا تحمل آنها و برگشت سریع به مرحله‌ای قبل از این حوادث است. در واقع این به معنای بی‌حس بودن در مقابل حوادث نیست بلکه مهارتی است که در طی زمان بدست می‌آید و در بین افراد مختلف متفاوت است. به عنوان مثال افرادی که از ویژگی‌های درونی مثل خودباوری و ارتباط اجتماعی قوی و خصوصیت‌های بیرونی و محیطی مثل حمایت اجتماعی و منابع در دسترس برخوردار هستند، مسلما توانایی بیشتری در مقایسه با افراد دیگر خواهند داشت.فرایند تاب آوری
خود‌آگاهی یک تمرین مهم برای مواجهه با چالش‌ها است.
مفهوم تابآوری
دکتر امی ورنر، مفهوم تابآوری روانی را در جریان تحقیقاتش بر روی خانواده‌های فقیری که در کائوآئی- یکی از جزائر ایالت هاوائی- زندگی می‌کنند، استفاده کرد. بر این اساس، دو سوم از این بچه‌ها در مراحل بعدی زندگی خود، رفتار مخربی را از خود نشان می‌دادند. در حالی که یک سوم بقیه، اینطور نبودند و ورنر از واژه “تابآوری” برای این دسته استفاده کرد.
در هر صورت مفهوم تابآوری فقط به نتیجه موفقیت‌آمیزی که در مواجه با رویدادها بدست می‌آید، محدود نمی‌شود. به عبارتی دیگر، وقتی از این عنوان برای کسی استفاده می‌کنیم به این معنا نیست که او تحت تاثیر حوادث اطراف خود قرار نگرفته است بلکه کسی است که رویدادها را قبول می‌کند و سعی می‌کند با آنها کنار بیاید. این کار نیازمند یک بینش مثبت نسبت به رویدادها است. علاوه بر آن باید از مهارتهای فردی دیگر مانند هوش احساسی، توانایی تطبیق با شرایط و انعطاف‌پذیری در برابر حوادث و البته مهارت مراقبه نیز برخوردار بود. هر چند میزان این انطباق در مقابل حوادث متفاوت است. به عنوان مثال فردی ممکن است در برابر یک رویداد، به خوبی با آن روبرو شود در حالی که در برابر رویدادی دیگر، شکسته شود.فرایند تاب آوری
تابآوری یک فرایند است
بنابراین تابآوردن را نباید یک خصیصه ثابت اخلاقی- روانی دانست. بلکه فرایندی است که در موقعیت‌های مختلف نسبت به رویدادها عوض می‌شود. طبق تحقیقاتی که (David Yeager) و (Carol Dweck) دو تن از اعضای بخش روانشناسی دانشگاه تگزاس با مطالعه بر روی دانش‌آموزان ارائه داده‌اند، تابآوری را نقشی موثر در رشد توانایی آنها یافته‌اند. در واقع، وقتی دانش‌آموزان باور داشته باشند که توانایی ذهنی قابلیت رشد دارد، می‌توانند در مواجهه با چالش‌های مدرسه و دروس و نمره‌گیری، بهتر عمل کنند و استرس کمتری به خود راه دهند.
در نتیجه باید بپذیریم که تابآوری روانی یک خصوصیت شخصیتی نیست و باید با تمرین‌های مکرر و آموزش ذهنی انفرادی بدست آید. با توجه به پس‌زمینه‌های اخلاقی هر شخص و محیطی که در آن زندگی می‌کند، میزان و تاثیر این تابآوردن درباره حادثه‌های مشترک اجتماعی نیز کاملا متفاوت است. به عنوان مثال، تاثیری که حادثه ۱۱ سپتامبر بر یکایک مردم آمریکا داشت به یک شکل نبود.
حال برای اینکه بتوانیم به فردی تبدیل شویم که بتوانیم در برابر چالش‌ها و تراژدی‌های مختلف زندگی انعطاف خود را بالا ببریم، نیاز است تا با مولفه‌های تابآوری آشنا شویم.
مولفه‌های تابآوری
اگر بخواهیم فرایند تابآوردن را تمرین کنیم باید به چند نکته بسیار مهم که جزو ستون‌های اصلی برای رسیدن به چنین سطحی است، توجه خاصی داشته باشیم. همانطور که یک ورزشکار برای رسیدن به سطحی بالاتر از نظر فیزیکی و ذهنی، به برنامه مشخص نیاز دارد، مولفه‌های تابآوری نیز به فرد امکان رشد ذهنی را فراهم می‌کنند. و به همان ترتیب که ورزشکاری، برای رسیدن به موفقیت باید چالش‌های فیزیکی و ذهنی مختلف را پشت سر بگذارد، تجربه‌های گوناگون در زندگی نیز می‌توانند شخص را در مقابل حوادث مقاوم‌تر کند.
مولفهها کدام هستند؟
در اینجا به پنچ مولفه‌ی تابآوری اشاره خواهیم کرد.
خود‌آگاهی یعنی داشتن شناختی مناسب از ضعف‌ها و قدرت‌ها، اندیشه و باورها، انگیزه و همچنین احساسات شخصی خودمان است. این توانایی شما را قادر می‌سازد تا دید افراد دیگر را نیز نسبت به خود بدانید و درک کنید تا در مواقع لزوم عکس‌العملی مناسب داشته باشید.
ذهن‌آگاهی یا به طور کلی آگاه بودن به حضور شما در زمان حال اشاره دارد. شخص آگاه به احساس و اندیشه‌هایش از فاصله‌ای نگاه می‌کند که بتواند مشاهده درستی ( و نه قضاوت خوب و بد) از آنها داشته باشد.
مراقبت از خود اما مولفه‌ای خاص است و در هر شخص متفاوت است. مراقبت از خود به توانایی انسان در مواجهه با چالش‌های مختلف زندگی به طور موثر اشاره دارد.
ارتباطات مثبت با افرادی که برای ما مهم هستند و به ما اهمیت می‌دهند. یکی از مهم‌ترین تجربه‌های هر شخص ایجاد ارتباط با دیگران است. این موضوع می‌تواند موجب خوشحالی و رضایت بیشتر از زندگی برای ما به ارمغان داشته باشد.
و در آخر داشتن هدف به ما کمک می‌کند که خود را عضوی از خانواده بزرگتری از یک گروه بدانیم و برای رسیدن به هدفی جمعی تلاش کنیم و در برابر چالش‌های گوناگون تابآوردن را تمرین کنیم.
میزان انعطاف در برابر چالش‌های زندگی به توانایی هر شخص بستگی دارد.
نویسنده: دکتر جواد طلسچی یکتا
مدیر و موسس خانه تاب آوری ایرانیان
